Хүүхдэдээ үг хэлэхээр бол өвлүүштэй үгийг хэлж бай хэмээн монголчууд сургасаар ирсэн. Тэгвэл дөнгөж хэлд орж буй хүүхдийн үгийн баялаг ирээдүйд хэрхэн амжилтанд хүрэхийг тодорхойлох нэг хүчин зүйл болдог байна.

Пеннсилвани, Калифорни, Ирвин, Колумбын Их Сургуулийн эрдэмтэд хамтран үндэсний хэмжээний урт хугацааны судалгаа явуулсан бөгөөд үүнд 8650 хүүхэд хамрагджээ. Хоёр настай хүүхдийн хэрэглэдэг үгсийг эцэг эхийнх нь хэлж өгснөөр судалгаандаа тусгасан аж.

Хоёр настай хүүхэд хэл ярианы баялаг сайтай байвал ирээдүйд сурлага болон зан төлөвийн хувьд үеийнхнээсээ хамаагүй илүү байдгийг судлаачид баталсан байна. Мөн хэл ярианы хөгжил сайтай байсан хүүхдүүд сургуульд ороод уншиж бичих, тоо бодох зэрэгт бусдаасаа илүү байжээ. Өөрөөр хэлбэл, ийм хүүхдүүд ирээдүйд сайн сургуульд суралцаж, өндөр цалинтай, тогтвортой ажил мэргэжилтэй болох магадлал өндөр гэжээ.

Энд нэг зүйлийг онцолж хэлэхэд, эх нь эрүүл мэндийн асуудалтай байсан, хүүхэд бага жинтэй төрөх зэрэг нь хөл ярианы хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг байна.

-Хүүхэд аавыгаа дуурайж хэлд ордог-

Хүүхдийн хэл ярианы хөгжилтэй холбоотой өөр нэгэн судалгааны тухай цухас өгүүлье. Норд Калифорни мужийн их сургуулийн эрдэмтэд хүүхдийн хэл ярианы хөгжилд аав нь илүү нөлөөлдөг болохыг тогтоожээ. Судалгаандаа ээж аавууд ямар үг, өгүүлбэрээр хүүхэдтэйгээ ярьж байгааг хүүхдийн хэлд орохдоо хэлж буй үгстэй харьцуулсан байна.

Амьдрал дээр ээжүүд хүүхэдтэйгээ илүү ярьдаг ч багачууд аавыгаа дуурайж хэлд ордог нь тогтоогджээ. Хэрэв аав нь үг ярианы баялаг сайтай байвал хүүхдийн хэлний хөгжил сайн байдаг гэнэ.

Эмэгтэйчүүдийн төрөлхийн яриасаг байдал нь дөнгөж хэлд орж буй хүүхдүүдэд тээртэй санагдаж, ядраадаг байж магадгүй гэсэн таамаглалыг эрдэмтэд дэвшүүлсэн байна. Харин хүүхэдтэйгээ бага цагийг өнгөрөөж, цөөн үгээр ярьдаг аавуудынхаа яриа хүүхэд илүү анхааралтай сонсож, тэднээс суралцдаг байх магадлалтай аж. Тиймээс аавуудыг хүүхэдтэйгээ сайн ярьж байхыг судлаачид зөвлөжээ.

-Хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх монгол уламжлал-

Монголчууд эртнээс хүүхдийн бие, сэтгэхүйн хөгжилд онцгой анхаарч ирсэн. Хүүхдээ хэлд орох үед эцэг эх нь хамгаас урьтаж зөв хэлүүлж, зөв дуудуулж, төлөв төвшин яриулж сургах арга ухааныг хэрэглэсээр иржээ.

Хүүхдийг хэлд ормогц хурц тод хэллэгтэй болохыг бэлгэдэж “Билүү чулуу” хэмээх үгийг анхлан хэлүүлж сургадаг байна. Мөн монгол хэлэнд хэлэхэд төвөгтэй р, л, б, м зэрэг үсгийг нэг дор орсон үгүүдийг сонгож, тусгай хэллэг бий болгосон нь ардын сурган хүмүүжүүлэх ухааны нэг юм.

Эхлээд хүүхдээр “Хүрэл илүүр”, “Мөнгөн бөмбөг” зэрэг цөөн үгтэй хэллэгүүдийг түргэн, тод хэлүүлж сургана. Эдгээрийг сурсны дараа “Хүрэл илүүр Болор соруул”, “Мянган мөнгөн бөмбөг” гэх зэргээр өмнөхөөсөө арай төвөгтэй хэллэгийг заана. Энэ мэтээр

“Орсон бороонд
Норсон бор морь
Олмоороо олойртоно” гэх зэрэг шүлгийн мөр маягийн хэллэг болгон өөрчлөх эсвэл

“Манай хааны мянган мөнгөн бөмбөгийг
Яасан сайхан мянган мөнгөн бөмбөг гэхгүй юм бол
Өөр хэний хааны мянган мөнгөн бөмбөгийг
Яасан сайхан мянган мөнгөн бөмбөг гэх юм бэ?

гэх зэргээр өмнөх хэлүүлж сургасан хэллэгээ олон үгэн дунд оруулан ойр ойрхон давтаж, давтах бүрдээ зөв тод хэлүүлэх зорилгоор журамласан өвөрмөц сонин хэллэгүүдийг буй болгосон байдаг нь “Хэл зүгшрүүлэх үг” буюу “Түргэн хэллэг” гэсэн аман зохиолын нэг төрөл болжээ.

Энэхүү түргэн хэллэг хүүхдийг  үг бүрийг зөв тод, хэлүүлж сургахад зориулагдсан бол “Гучин хоёр цагаан лонх тоолох”, “Хорин таван хул тоолох” зэрэг нь хэл яриандаа амьсгалаа зөв хуваарилах, ээрч мууралгүй чөлөөтэй сайхан ярьж сургах үүрэгтэй ажээ.